Tükürük Bezi Tümörleri Tedavisi

Hemen her zaman parotis tükürük bezinde yerleşen, oluşumunda sigara, tütün alışkanlıklarının rol oynadığından şüphelenilen ve çoğu kez erkeklerde görülen bu iyi huylu tümörün tedavisi, ameliyatla çıkartılma şeklinde olacaktır. Ameliyat, yüz felcini önlemek amacıyla parotis tükürük bezi içine yerleşmiş yüz siniri ve dalları korunarak yapılır. Sinir monitör cihazı, ameliyat sırasında yüz sinirinin tanınmasını ve korunmasını kolaylaştırır.

Warthin tümörü kimi zaman her iki taraftaki parotis bezlerinde olabileceğinden, karşı parotis bezinin de kontrol altında tutulmasında fayda vardır.

Bu tümörün ameliyat tekniği de parotis pleomorfik adenomu ve diğer tümörlerinden farklı değildir. Yüz sinirini ve yüz mimik hareketlerini korumak için sinir monitörü kullanılır.

Kötü huylu tükürük bezi tümörlerinde yani tükürük bezi kanserlerinde temel tedavi cerrahidir. Öncelikle tümör vücuttan tamamiyle uzaklaştırılmaktadır. Ancak hastanın genel durumu, ameliyata elverişli değilse, veya tümör ameliyat edilemeyecek kadar yaygınsa, ameliyat yapılmaksızın diğer tedavi seçenekleri gündeme gelebilir.

Kötü huylu tümörlerde boyun lenf bezelerine de sıçrama söz konusu olabileceğinden tümörün çıkartılmasının yanı sıra, boyun disseksiyonu adı verilen boyundaki lenf bezelerinin çıkartılması da kimi zaman söz konusu olabilmektedir.

Bazı durumlarda hastanın bu hastalıktan kurtulma şansını arttırabilmek için, ameliyat sonrası radyoterapiye de (ışın tedavisi) gereksinim duyulabilmektedir.

Mukoepidermoid kanser, tükürük bezlerinin en sık görülen kötü huylu tümörüdür. Teşhisi çoğu kez ameliyatla çıkartılan tümör dokusunun patolojik incelemesi ile konur. Bazen de ameliyat öncesi yapılan iğne biyopsisi ile alınan hücre ve dokuların incelenmesi ile bu teşhisten şüphelenildiği belirtilebilir.

Patologlar, ameliyat sonrası yaptıkları incelemede, bu tümörün mikroskopta görünen özelliklerine göre düşük, orta ve yüksek ‘grade’ (derece – risk) olarak sınıflamasını yaparlar. Bu derecelendirme, kötü huylu tümörün hastanın sağlığı açısından oluşturduğu riski belirtmektedir. Bu derecelendirme, tümörün tedavisinde uygulanacak olan yöntemleri belirlemektedir. Low grade (düşük dereceli – düşük riskli) tümörlerin tedavisinde, tümör ameliyatla tamamen çıkartıldıysa ek bir tedavi çoğu kez gerekmeyecektir. Intermediate grade (orta dereceli – orta riskli) ve high grade (yüksek dereceli – yüksek riskli) tümörlerde ise, tümör ameliyatla tamamen çıkartılmış olsa bile radyoterapi, boyun disseksiyonu gibi ilave tedaviler gerekebilir.

Mukoepidermoid kanser, parotis (kulak önü tükürük bezi), submandibuler (çene altı tükürük bezi), sublingual (dil altı tükürük bezi) bezlerden kaynaklanabileceği gibi damak, yanak, gırtlak hatta soluk borusu gibi bölgelerde de ortaya çıkabilir. Ortaya çıktığı bölgeye ve derecesine bakılmaksızın, temel tedavi ameliyatla çıkartılmasıdır. Nüks (hastalığın geri gelmesi) söz konusu olduğunda yapılabilirse gene ameliyatla çıkartılma yoluna gidilir.

Uygun tedaviler ve iyi bir hasta takibi ile, mukoepidermoid kanser tedavisi olan hastaların bu hastalığı tamamen atlatma ihtimalleri, hiç de yabana atılamayacak düzeydedir.

Adenoid kistik kanser, tükürük bezlerinin en sık görülen kötü huylu tümörlerinden biridir ve temel tedavisi cerrahidir. Tükürük bezi kitlesi şikayeti ile hekime başvuran hastadan iğne biyopsisi ile alınan ve patologlar tarafından incelenen hücre ve doku örneklerinde adenokistik kanser şüphesi oluşabilir. Ancak iğne biyopsisi her zaman kesin teşhisi vermeyebilir. Bu durumda yapılması gereken, tümörün uzandığı yerlerden tamamıyla çıkartılması ve kesin teşhis için patoloji laboratuvarına yollanması olacaktır. Adenoid kistik kanserin kesin tanısı, ameliyatla çıkartılan kitlenin patolojik incelemesi ile konur. Tümör çıkartılırken, yüz siniri gibi önemli yapılar da korunulmaya çalışılır. Adenoid kistik kanser tanısı konulduğunda ameliyata ilaveten radyoterapi (ışın tedavisi) uygulanmasını da gerekli görülebilir.

Akciğer gibi uzak organlara da sıçrama riski barındıran bu tümör, teşhis edildiğinde PET BT, akciğer BT gibi tetkiklerle metastaz varlığı araştırılması çoğu kez uygulanan bir yöntemdir. Metastaz saptanması durumunda ona yönelik cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi gibi tedaviler gündeme gelebilir.

Ameliyat öncesinde boyunda metastaz (sıçrama) açısından şüpheli lenf bezeleri varsa, boyun disseksiyonu adı verilen lenf bezelerinin temizlenmesi işlemi de cerrahın tercihine bağlı olarak uygulanabilir. Adenoid kistik kanser tanısı, ameliyat sonrası patolojik incelemelerde konulmuşsa, ikinci bir kez ameliyat ile aynı taraf boyun lenf bezelerinin temizlenmesi işlemi gerekli olabilir.

Adenoid kistik kanser, parotis (kulak önü tükürük bezi), submandibuler (çene altı tükürük bezi), sublingual (dil altı tükürük bezi) bezlerden kaynaklanabileceği gibi burun içi, sinüsler, damak, yanak, gırtlak hatta soluk borusu gibi bölgelerde de ortaya çıkabilir. Ortaya çıktığı bölgeye bakılmaksızın temel tedavi ameliyatla çıkartılmasıdır. Nüks (hastalığın geri gelmesi) söz konusu olduğunda yapılabilirse gene ameliyatla çıkartılma yoluna gidilir.

Uygun tedaviler ve iyi bir hasta takibi ile, adenoid kistik kanser tedavisi olan hastaların bu hastalığı tamamen atlatma ihtimalleri oldukça yüksektir.

Tükürük bezi tümörleri teşhis edildiğinde, genellikle fazla bekletilmeden ameliyatla tedavi edilir. Bu, iyi huylu tümörlerde de kötü huylu tümörlerde de aynıdır. Tedavinin geciktirilmesi, tümörün büyümesine yol açacaktır. Bu da, yapılacak cerrahiyi hasta ve cerrah açısından güçleştirebilir, çıkabilecek aksiliklerin ihtimalini arttırabilir. Tümör kötü huyluysa, bu büyüme ve yayılma daha hızlı olacaktır ve belki de tedavi edilebilir bir tümör, tedavisi olanaksız hale gelebilecektir. Ayrıca bilimsel çalışmalar, uzun süredir var olan pleomorfik adenom gibi iyi huylu tümörlerin kötü huyluya dönüşebileceğini göstermiştir.

Parotis tümörleri için yapılan ameliyatlara ‘parotidektomi’ yani parotis bezinin çıkartılması adı verilir. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve çoğu kez kısmi yani, yüz sinirinin üzerinde kalan yüzeyel tükürük bezi dokusunun tümörle birlikte çıkartılması (superfisiyel parotidektomi – yüzeyel parotidektomi) şeklinde uygulanır. Bu ameliyatlar kulak kepçesinin hemen önünden başlayan ve kulak memesinin altından arkaya doğru dönüp sonra boyuna uzanan 6-7 cm’lik, genellikle cilt pilileri (katlantıları) içinde kaldığı için zor fark edilen bir kesi yoluyla yapılırlar. Parotis tükürük bezi içerisinden geçen ve dallarına ayrılan yüz sinirinin (fasiyal sinir) korunması bu ameliyatların en kritik kısmıdır. Bunun için sinir monitörü adı verilen yüksek teknolojik cihaz kullanılmaktadır.

Parotis bezi, yüz kaslarının hareketinden sorumlu olan fasiyal sinir (yüz siniri) gibi önemli bir yapıyı içinde barındırır. Parotis bezi ameliyatı diyince hekimler ve çoğu kez hastaların aklına ilk gelen risk de bu sinirle ilgili ortaya çıkabilecek sorunlardır. Parotis bezi ile ilgili bütün ameliyatları planlarken ilk akla gelen bu siniri ve dallarını korumaktır. Günümüzde bu sinir ile ilgili riskleri en aza indirmek için sinir monitörü adı verilen cihaz yaygın olarak kullanılmaktadır. Yüz siniri ile ortaya çıkabilecek sorunlar; yüzde güçsüzlük, mimik hareketleri, gülümseme sırasında ortaya çıkan asimetridir. Bu sorunlar nadiren görülmektedir ve çoğu kez ilerleyen haftalar içinde de düzelir.

Ameliyat sahasında kan birikmesi sonucu yüzde ve boyunda şişme, ameliyattan sonraki bir kaç gün içerisinde ortaya çıkabilir. Ameliyatı yapan hekimin müdahalesi ile bu durum da çoğu kez kalıcı sorun oluşturmaksızın geçecektir.

Enfeksiyon, bütün ameliyatlar için olabildiği gibi parotis ameliyatında da nadiren ortaya çıkabilir. Çoğu kez antibiyotik tedavisi ile hasar bırakmaksızın düzelecektir.

Ameliyat sonrası uygulanan sargılı pansumana bağlı ağrı, alında ve kulak kepçesinde şişmeler, kimi zaman hastaya rahatsızlık verebilmektedir. Sargılı pansuman sonlandırıldığında bu şikayetler de çoğu düzelecektir.

Vücudun pek çok bölgesine cerrahi bir işlem uygulandığında, o bölgede bulunan bazı sinir, damar, kanal gibi önemli yapıların korunması gündeme gelebilmektedir. Baş ve boyun bölgesindeki ameliyatlarda, daha dar bir saha içerisinde bu yapılara rastlanma ihtimali daha fazladır. Örneğin; tiroid ameliyatlarında gırtlak ve ses telinin hareketlerini sağlayan sinirler önem kazanır.

Parotis bezi ameliyatı söz konusu olduğunda bu bezin içinden geçen yüz sinirinin korunması büyük önem kazanır. Sinir monitörü adı verilen cihaz, bu aşamada devreye girmektedir.

Sinir monitörü adı verilen cihaz kullanılarak uygulanan fasiyal sinir monitörizasyonu işleminde temel felsefe, tükürük bezi dokusu içerisinde, sinirin ve dallarının fark edilmeden cerrahi aletler ile zarar görme ihtimalinin azaltılmasıdır. Bunu sağlamak için, ağız ve göz kenarı kaslarına elektrod adı verilen çok minik, steril iğneler yerleştirilir ve stimulator probu adı verilen ikinci bir parça ile sinire asla zarar vermeyecek düşük şiddette akım kullanarak, içine elektrod yerleştirilen kaslarda elektriksel aktivite olup olmadığına bakılır. Sinir uyarıldığında, cihaz hem özel bir ses çıkartır hem de ekranda hangi kasta elektriksel aktivite olduğunu gösteren bir grafik ortaya çıkar. Böylece ameliyatı yapan cerrah, sinirin ve dallarının bulunduğu yer hakkında bilgi sahibi olarak ameliyatı daha güvenli bir şekilde yapabilir.

Tümörün geri gelmesi sonrası yapılacak tekrar ameliyatlar, bir önceki ameliyatın sebep olduğu iyileşme dokuları nedeniyle sinirin korunması açısından daha riskli ameliyatlardır. Bu durumlarda sinir monitörü kullanılmasının önemi çok daha büyüktür.

Sinir monitörizasyonun en çok önem kazandığı diğer cerrahiler ise, parotis bezi derin bölümünden kaynaklanan kitlelerin çıkartıldığı ameliyatlar ile parotis bezi kötü huylu tümörlerinin tedavisi amacıyla yapılan ameliyatlardır. Monitörün kullanılması, sinirin tanınmasını kolaylaştırarak hastanın ameliyat sonrası anesteziden sağlam mimik hareketleri ile uyanma olasılığını önemli ölçüde arttırır.